มาตรฐานค่าแสงสว่าง ที่ถูกต้องตามกฎหมาย

สำหรับพื้นที่สาธารณะและสถานประกอบการต่าง ๆ ความปลอดภัยของผู้ใช้งานถือเป็นสิ่งสำคัญอันดับต้น ๆ การออกแบบสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม โดยเฉพาะเรื่องของค่าแสงสว่างที่ช่วยเพิ่มวิสัยทัศน์ในการมองเห็น จะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดอุบัติเหตุระหว่างปฏิบัติงาน หรือปัญหาสุขภาพเกี่ยวกับสายตา เช่น ความเมื่อยล้าของดวงตา หรืออาการปวดตาในระยะยาวได้

ในบทความนี้เราจะพามาทำความรู้จักกับความหมายและความสำคัญของค่าแสงสว่าง ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับความเข้มของแสงสว่าง รวมถึงอุปกรณ์ในการตรวจวัดและค่าความสว่างมาตรฐานตามที่กฎหมายกำหนดสำหรับสถานประกอบการ

ความเข้มของแสงสว่างคืออะไร?

อ้างอิงจากประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน เรื่อง มาตรฐานความเข้มของแสงสว่าง วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2561 ได้ให้นิยามของ “ความเข้มของแสงสว่าง” เอาไว้ว่า ปริมาณแสงที่ตกกระทบต่อหนึ่งหน่วยตารางเมตร โดยใช้หน่วยความเข้มของแสงสว่างเป็นลักซ์ (lux)

โดยค่าลักซ์จะช่วยในการระบุว่าปริมาณของแสงสว่างในพื้นที่นั้น ๆ มีมากหรือน้อยเพียงใด เพื่อนำไปใช้ในการเลือกหลอดไฟหรือแหล่งกำเนิดแสงที่มีความสว่างเพียงพอต่อการใช้งาน

ความสำคัญของค่าแสงสว่าง

ค่าแสงสว่างนั้นมีความสำคัญต่อชีวิตประจำวันและการใช้งานในหลากหลายพื้นที่ เพราะแสงสว่างที่เหมาะสมจะช่วยให้การทำงานในแง่ต่าง ๆ มีประสิทธิภาพมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็น

1. การมองเห็นและความปลอดภัย

ค่าแสงสว่างที่เพียงพอจะช่วยให้เราสามารถมองเห็นสิ่งต่างๆ ได้ชัดเจน ลดความเมื่อยล้าของดวงตา และป้องกันปัญหาสายตาต่าง ๆ อีกทั้งยังเพิ่มความปลอดภัย ลดความเสี่ยงในการเกิดอุบัติเหตุหรือการก่ออาชญากรรมในพื้นที่ที่มีความเปลี่ยวและมีแสงน้อย

2. ประสิทธิภาพในการทำงาน

การทำงานในสภาพแวดล้อมที่มีแสงสว่างเพียงพอ จะช่วยเพิ่มสมาธิและลดความผิดพลาด ทำให้ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

3. การออกแบบและติดตั้งแหล่งกำเนิดแสง

การวัดค่าแสงสว่างมาตรฐาน เป็นขั้นตอนสำคัญในการออกแบบและติดตั้งแหล่งกำเนิดแสง ช่วยให้ได้แสงสว่างที่เหมาะสมกับการใช้งานแต่ละประเภท นอกจากนี้ยังช่วยลดการใช้พลังงาน และลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม อีกทั้งยังสามารถคำนวณค่าใช้จ่ายในการติดตั้งและบำรุงรักษาได้อย่างแม่นยำ

ปัจจัยที่มีผลต่อความเข้มของแสงสว่าง

ในแต่ละสภาพแวดล้อมจะมีความเข้มของแสงที่แตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ได้แก่

1. แหล่งกำเนิดแสง

• ชนิดของหลอดไฟ

หลอดไฟแต่ละชนิดมีประสิทธิภาพในการให้แสงที่แตกต่างกัน โดยหลอด LED มักให้ค่าแสงสว่างสูงกว่าหลอดไส้หรือหลอดฟลูออเรสเซนต์ในกำลังไฟฟ้าที่เท่ากัน ทำให้ได้แสงสว่างที่ส่องสว่างกว่าและชัดเจนกว่า

• กำลังไฟฟ้า

โดยทั่วไปแล้ว กำลังไฟฟ้าของหลอดไฟจะสัมพันธ์กับความเข้มของแสงสว่างที่ได้ แต่ไม่ได้หมายความว่ากำลังไฟฟ้าสูง ความเข้มแสงจะสูงขึ้นเสมอไป ตัวอย่างเช่น หลอด LED กำลังไฟฟ้า 10 วัตต์ อาจให้ความเข้มแสง เทียบเท่ากับหลอดไส้กำลังไฟฟ้า 60 วัตต์ได้

• อายุการใช้งาน

หลอดไส้และหลอดฟลูออเรสเซนต์ เมื่อใช้งานไปนาน ๆ จะมีความเข้มแสงลดลง ในขณะที่หลอด LED จะมีอายุการใช้งานที่ยาวนานกว่ามาก และความเข้มแสงจะลดลงน้อยกว่าเมื่อเทียบกับหลอดไฟชนิดอื่น

2. ระยะห่างจากแหล่งกำเนิดแสงและมุมกระจายแสง

ตามกฎกำลังสองผกผัน ยิ่งเราอยู่ห่างจากแหล่งกำเนิดแสงมากขึ้นเท่าไร ความเข้มแสงก็จะลดลงมากขึ้นเท่านั้น นอกจากนี้ หากแหล่งกำเนิดแสงมีมุมกระจายแสงแคบ แสงจะกระจุกตัวอยู่ในบริเวณที่แคบ ทำให้จุดศูนย์กลางมีความเข้มแสงสูง แต่บริเวณรอบข้างจะค่อย ๆ มืดลง

3. สภาพแวดล้อม

• สภาพแวดล้อมภายในห้อง

การทาสีผนังห้องด้วยสีโทนสว่างอย่างสีขาวหรือสีโทนอ่อน จะช่วยในการสะท้อนแสงและช่วยให้ห้องสว่างขึ้น ตรงกันข้าม หากเลือกใช้สีโทนเข้มสำหรับผนังหรือเพดาน จะดูดซับแสงและทำให้ห้องดูมืดลง ซึ่งรวมถึงสีของเฟอร์นิเจอร์ที่ส่งผลต่อการสะท้อนแสงด้วยเช่นกัน

• สภาพแวดล้อมภายนอก

แสงธรรมชาติจากดวงอาทิตย์ในเวลากลางวันมีส่วนสำคัญในการเพิ่มความสว่างภายในห้อง ดังนั้น การวัดค่าความสว่างเพื่อเลือกหลอดไฟที่เหมาะสม จึงควรทำ ในช่วงเวลาที่แสงธรรมชาติคงที่ เช่น ตอนเช้าตรู่หรือช่วงเย็นที่แสงแดดอ่อนลง เพื่อให้ได้ค่าความสว่างที่แม่นยำและสามารถนำไปเปรียบเทียบกับค่าความสว่างที่ต้องการได้

เครื่องมือวัดความเข้มของแสงสว่าง

การวัดความเข้มของแสงสว่างในแต่ละพื้นที่จะใช้อุปกรณ์ที่เรียกว่า “ลักซ์มิเตอร์” (Lux Meter) โดยหลักการทำงานของลักซ์มิเตอร์จะทำการวัดปริมาณแสงที่ตกกระทบยังเซนเซอร์ที่อยู่ในพลาสติกสีขาว และแปลงสัญญาณแสงให้เป็นสัญญาณไฟฟ้า จากนั้นจึงนำสัญญาณไฟฟ้านี้ไปประมวลผลและแสดงผลเป็นค่าความสว่างในหน่วยลักซ์ (lux) บนหน้าจอแสดงผล วิธีการใช้งานคือการหันเซนเซอร์ไปยังจุดที่ต้องการวัดแสง โดยให้เซนเซอร์ตั้งฉากกับทิศทางของแสงที่ตกกระทบ

การใช้ลักซ์มิเตอร์จำเป็นต้องมีการนำเครื่องไปสอบเทียบเป็นประจำ เพื่อให้มั่นใจว่าค่าที่อ่านได้มีความแม่นยำและเชื่อถือได้ การสอบเทียบจะช่วยป้องกันข้อผิดพลาดในการวัด ซึ่งอาจส่งผลต่อการประเมินสภาพแสงสว่างที่ถูกต้องและอาจนำไปสู่ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัยและสุขภาพได้

ตารางค่าความสว่าง Lux ที่เหมาะสมในแต่ละพื้นที่

ตามประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน เรื่อง “มาตรฐานความเข้มของแสงสว่าง” ระบุให้สถานประกอบกิจการ มีความเข้มของแสงสว่างไม่ต่ำกว่ามาตรฐานตามตาราง ดังต่อไปนี้

• ค่ามาตรฐานแสงสว่างบริเวณพื้นที่ทั่วไปและบริเวณการผลิตภายในสถานประกอบกิจการ

บริเวณพื้นที่และ/หรือลักษณะงาน	ลักษณะพื้นที่เฉพาะ	ตัวอย่างบริเวณพื้นที่ และ/หรือลักษณะงาน	ค่าเฉลี่ยความเข้มของแสงสว่าง (ลักซ์)	จุดที่ความเข้มของแสงสว่างต่ำสุด (ลักซ์)
บริเวณพื้นที่ทั่วไปที่มีการสัญจรของบุคคล หรือ ยานพาหนะในภาวะปกติ และบริเวณที่มีการสัญจรใน ภาวะฉุกเฉิน	ทางสัญจรในภาวะ ฉุกเฉิน	ทางออกฉุกเฉิน เส้นทางหนีไฟ บันไดทางฉุกเฉิน (กรณีเกิดเหตุฉุกเฉินไฟดับ โดยวัดตามเส้นทางของ ทางออกที่ระดับพื้น)	10	–
	ภายนอกอาคาร	ลานจอดรถ ทางเดิน บันได	50	25
		ประตูทางเข้าใหญ่ของสถานประกอบกิจการ	50	–
	ภายในอาคาร	ทางเดิน บันได ทางเข้าห้องโถง	100	50
		ลิฟต์	100	–
บริเวณพื้นที่ใช้ประโยชน์ทั่วไป		ห้องพักฟื้นสำหรับการปฐมพยาบาล ห้องพักผ่อน	50	25
		ป้อมยาม	100	–
		– ห้องสุขา ห้องอาบน้ำ ห้องเปลี่ยนเสื้อผ้า – ห้องล็อบบี้หรือบริเวณต้อนรับ – ห้องเก็บของ	100	50
		โรงอาหาร ห้องปรุงอาหาร ห้องตรวจรักษา	300	150
บริเวณพื้นที่ใช้ประโยชน์ในสำนักงาน		– ห้องสำนักงาน ห้องฝึกอบรม บรรยาย ห้องสมุด – ถ่ายเอกสาร – ห้องคอมพิวเตอร์ ประชุม – บริเวณประชาสัมพันธ์ หรือติดต่อลูกค้า – พื้นที่ออกแบบ เขียนแบบ	300	150
บริเวณพื้นที่ใช้ประโยชน์ในกระบวนการผลิตหรือการปฏิบัติงาน		ห้องเก็บวัตถุดิบ บริเวณห้องอบหรือห้องทำให้แห้งของโรงซักรีด	100	50
		– จุด/ลานขนถ่ายสินค้า – คลังสินค้า – โกดังเก็บของไว้เพื่อการเคลื่อนย้าย – อาคารหม้อน้ำ – ห้องควบคุม – ห้องสวิตช์	200	100
		– บริเวณเตรียมการผลิต การเตรียมวัตถุดิบ – บริเวณพื้นที่บรรจุภัณฑ์ – บริเวณกระบวนการผลิต/บริเวณที่ทำงานกับเครื่องจักร – บริเวณการก่อสร้าง การขุดเจาะ การขุดดิน – งานทาสี	300	150

• ค่ามาตรฐานแสงสว่างบริเวณที่ลูกจ้างต้อง โดยใช้สายตามองเฉพาะจุด หรือต้องใช้สายตาอยู่กับที่ในการทำงาน

การใช้สายตา	ลักษณะงาน	ตัวอย่างลักษณะงาน	ค่าความเข้มของแสงสว่าง (ลักซ์)
งานหยาบ	งานที่ชิ้นงานมีขนาดใหญ่สามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน มีความแตกต่างของสีชัดเจนมาก	– งานหยาบที่ทำที่โต๊ะหรือเครื่องจักร ชิ้นงานที่มีขนาดใหญ่กว่า 750 ไมโครเมตร (0.75 มิลลิเมตร)	200 – 300
		– การตรวจงานหยาบด้วยสายตา การประกอบ การนับ การตรวจเช็กสิ่งของที่มีขนาดใหญ่ – การรีดเส้นด้าย – การอัดเบล การผสมเส้นใย หรือการสางเส้นใย – การซักรีด ซักแห้ง การอบ – การปั๊มขึ้นรูปแก้ว เป่าแก้ว และขัดเงาแก้ว – งานตี และเชื่อมเหล็ก
งานละเอียดเล็กน้อย	งานที่ชิ้นงานมีขนาดปานกลาง สามารถมองเห็นได้และมีความแตกต่างของสีชัดเจน	– งานรับจ่ายเสื้อผ้า	300 – 400
		– การทำงานไม้ที่ชิ้นงานมีขนาดปานกลาง
		– งานบรรจุน้ำลงขวดหรือกระป๋อง
		– งานเจาะรู ทากาว หรือเย็บเล่มหนังสือ งานบันทึกและคัดลอกข้อมูล
		– งานเตรียมอาหาร ปรุงอาหาร และล้างจาน – งานผสมและตกแต่งขนมปัง – การทอผ้าดิบ
	งานที่ชิ้นงานมีขนาดปานกลางหรือเล็ก สามารถมองเห็นได้แต่ไม่ชัดเจน และมีความแตกต่างของสี ปานกลาง	– งานประจำในสำนักงาน เช่น งานเขียน งานพิมพ์ งานบันทึกข้อมูล การอ่านและประมวลผลข้อมูล การจัดเก็บแฟ้ม	400 – 500
		– การปฏิบัติงานที่ชิ้นงานมีขนาดตั้งแต่ 125 ไมโครเมตร (0.125 มิลลิเมตร)
		– งานออกแบบและเขียนแบบ โดยใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์
		– งานประกอบรถยนต์และตัวถัง – งานตรวจสอบแผ่นเหล็ก
		– การทำงานไม้อย่างละเอียดบนโต๊ะหรือที่เครื่องจักร – การทอผ้าสีอ่อน ทอละเอียด – การคัดเกรดแป้ง – การเตรียมอาหาร เช่น การทำความสะอาด การต้มฯ – การสืบด้าย การแต่ง การบรรจุในงานทอผ้า
งานละเอียดปานกลาง	งานที่ชิ้นงานมีขนาดปานกลางหรือเล็ก สามารถมองเห็นได้แต่ไม่ชัดเจน และมีความแตกต่างของสีบ้าง และต้องใช้สายตาในการทำงานค่อนข้างมาก	– งานระบายสี พ่นสี ตกแต่งสี หรือขัดตกแต่งละเอียด	500 – 600
		– งานพิสูจน์อักษร
		– งานตรวจสอบขั้นสุดท้ายในโรงผลิตรถยนต์
		– งานออกแบบและเขียนแบบ โดยไม่ใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ – งานตรวจสอบอาหาร เช่น การตรวจอาหารกระป๋อง – การคัดเกรดน้ำตาล	600 – 700
งานละเอียดสูง	งานที่ชิ้นงานมีขนาดเล็ก สามารถมองเห็นได้แต่ไม่ชัดเจน และมีความแตกต่างของสีน้อย ต้องใช้สายตาในการทำงานมาก	– การปฏิบัติงานที่ชิ้นงานมีขนาดตั้งแต่ 25ไมโครเมตร (0.025 มิลลิเมตร) – งานปรับเทียบมาตรฐานความถูกต้องและความแม่นยำของอุปกรณ์ – การระบายสี พ่นสี และตกแต่งชิ้นงานที่ต้องการความละเอียดมากหรือต้องการความแม่นยำสูง – งานย้อมสี	700 – 800
	งานที่ชิ้นงานมีขนาดเล็ก สามารถมองเห็นได้แต่ไม่ชัดเจน และมีความแตกต่างของสีน้อย ต้องใช้สายตาในการทำงานมากและใช้เวลาในการทำงาน	– การตรวจสอบ การตัดเย็บเสื้อผ้าด้วยมือ – การตรวจสอบและตกแต่งสิ่งทอ สิ่งถัก หรือเสื้อผ้าที่มีสีอ่อนขั้นสุดท้ายด้วยมือ – การคัดแยกและเทียบสีหนังที่มีสีเข้ม – การเทียบสีในงานย้อมผ้า – การทอผ้าสีเข้ม ทอละเอียด – การร้อยตะกร้อ	800 – 1,200
งานละเอียดสูงมาก	งานที่ชิ้นงานมีขนาดเล็กมาก ไม่สามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน และมีความแตกต่างของสีน้อยมาก หรือมีสีไม่แตกต่างกัน ต้องใช้สายตาเพ่งในการทำงานมาก และใช้เวลาในการทำงานระยะเวลานาน	– งานละเอียดที่ทำที่โต๊ะหรือเครื่องจักร ชิ้นงานที่มีขนาดเล็กกว่า 25 ไมโครเมตร (0.025 มิลลิเมตร) – งานตรวจสอบชิ้นส่วนที่มีขนาดเล็ก – งานซ่อมแซม สิ่งทอ สิ่งถักที่มีสีอ่อน – งานตรวจสอบและตกแต่งชิ้นส่วนของสิ่งทอ สิ่งถักที่มีสีเข้มด้วยมือ – การตรวจสอบและตกแต่งผลิตภัณฑ์สีเข้มและสีอ่อนด้วยมือ	1,200 – 1,600
งานละเอียดสูงมากเป็นพิเศษ	งานที่ชิ้นงานมีขนาดเล็กมากเป็นพิเศษ ไม่สามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจนและมีความแตกต่างของสีน้อยมาก หรือมีสีไม่แตกต่างกัน ต้องใช้สายตาเพ่งในการทำงานมาก หรือใช้ทักษะและความชำนาญสูง และใช้เวลาในการทำงานระยะเวลานาน	– การปฏิบัติงานตรวจสอบชิ้นงานที่มีขนาดเล็กมากเป็นพิเศษ – การเจียระไนเพชร พลอย การทำนาฬิกาข้อมือสำหรับกระบวนการผลิตที่มีขนาดเล็กมากเป็นพิเศษ – งานทางการแพทย์ เช่น งานทันตกรรม ห้องผ่าตัด	2,400 หรือมากกว่า

• ค่ามาตรฐานแสงสว่างบริเวณที่ให้ลูกจ้างคนใดคนหนึ่งทำงาน โดยสายตามองเฉพาะจุดในการปฏิบัติงาน

พื้นที่ 1	พื้นที่ 2	พื้นที่ 3
1,000 – 2,000	300	200
มากกว่า 2,000 – 5,000	600	300
มากกว่า 5,000 – 10,000	1,000	400
มากกว่า 10,000	2,000	600

หมายเหตุ:
พื้นที่ 1 หมายถึง จุดที่ให้ลูกจ้างทำงานโดยใช้สายตามองเฉพาะจุดในการปฏิบัติงาน
พื้นที่ 2 หมายถึง บริเวณถัดจากที่ที่ให้ลูกจ้างคนใดคนหนึ่งทำงานในรัศมีที่ลูกจ้างเอื้อมมือถึง
พื้นที่ 3 หมายถึง บริเวณโดยรอบที่ติดพื้นที่ 2 ที่มีการปฏิบัติงานของลูกจ้างคนใดคนหนึ่ง

การออกแบบสภาพแวดล้อมสำหรับสถานประกอบการให้มีความเหมาะสม จึงเป็นสิ่งที่ผู้ประกอบการและธุรกิจไม่ควรมองข้าม โดยเฉพาะมาตรฐานความเข้มของแสงสว่างตามกฎหมายที่จะช่วยเพิ่มความปลอดภัยในการปฏิบัติงานและลดผลกระทบต่อผู้ปฏิบัติงานในระยะยาว

และสำหรับในพื้นที่สาธารณะอย่างลานจอดรถ หรือบริเวณประตูทางเข้า-ออก ที่ต้องมีการสัญจรไป-มาอยู่ตลอดเวลา การเลือกโคมไฟถนนที่มีคุณภาพสูง ทนทาน ประหยัดพลังงาน จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการให้แสงสว่าง ลดค่าใช้จ่ายในการซ่อมบำรุงและต้นทุนค่าไฟฟ้า และเพิ่มความปลอดภัยสำหรับผู้ที่สัญจรในพื้นที่นั้น ๆ ได้อีกด้วย

Winner Light ผู้ผลิตและจัดจำหน่าย พร้อมบริการติดตั้งเสาไฟถนน โคมไฟถนน เสาไฟถนนโซลาร์เซลล์ ที่ครองใจลูกค้ามาอย่างยาวนานกว่า 15 ปี ด้วยความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ ที่ตอบโจทย์ความต้องการด้านแสงสว่างได้อย่างครอบคลุม

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่

เบอร์โทรศัพท์ : 02-415-7576-7, 081-880-6616

Website: www.winnerlight.co.th

Facebook: www.facebook.com/bangbonstation